فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 12، شماره 1، بهار 98 ، شماره پی در پی 43

بررسی عوامل اغراق‌آفرینی و اغراق‌افزایی در متون حماسی

صفحه (123 - 141)
محمّدرضا صالحی مازندرانی (نویسنده مسئول)، نصراللّه امامی ، منوچهر تشکّری ، عاطفه نیک‌مهر
تاریخ دریافت مقاله : زمستان 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهار 97

چکیده

اغراق و جلوه های آن در حماسه دامنه ای گسترده دارد و بررسی این موضوع به قلمرو علم بدیع و سه پایه متعارف مبالغه، اغراق و غلو محدود نمیشود؛ بلکه در ماهیت حماسه و جنبه روایی آن وجود دارد و حماسه پرداز با هنر خود میتواند افزونی و شاعرانگی آن را به کمال برساند؛ به همین سبب کشف و دریافت محورهای اغراق‌افزایی در حماسه و استخراج آنها به صورت الگویی منسجم در راستای شناخت جایگاه و ارزش منظومه های حماسی امری ضروری به نظر میرسد. این عوامل تحت سه محور کلّی نحو، موسیقی و صور خیال تقسیم‌بندی میشوند و در پژوهش حاضر تلاش شده است پاسخِ درخوری برای این پرسش که «مهمترین عوامل اغراق‌آفرینی و اغراق‌افزایی در متون حماسی چیستند؟» یافته شود و به عنوان یک ویژگی سبکی، بررسی گردد و پس از آن نقش و جایگاه هر یک از این عوامل در منظومه های حماسی برترِ ادب فارسی، مبتنی بر نمایه های آماری ارائه گردد.

کلمات کلیدی
حماسه , شاهنامه , اغراق , موسیقی , نحو , صور خیال

• آشنایی با عروض و قافیه، شمیسا، سیروس، (1386)، چاپ دوم، تهران، میترا.
• بدیع از دیدگاه زیبایی‌شناسی، وحیدیان کامیار، تقی، (1379)، چاپ اول، تهران، نیل.
• بهمن‌نامه، ایران‌شاه بن ابی‌الخیر، (1370)، چاپ اوّل، رحیم عفیفی، تهران، علمی و فرهنگی.
• پیوند موسیقی و شعر، ملّاح، حسینعلی، (1367)، تهران، انتشارات فضا.
• دستور زبان فارسی 1، گیوی، احمد و حسن انوری،(1380)،چاپ بیست‌و چهارم، تهران، فاطمی.
• دستور زبان فارسی1، وحیدیان کامیار، تقی،(1382)، چاپ چهارم، تهران، سمت.
• شاهنامه، فردوسی، ابوالقاسم، (1386)، چاپ اول، جلال خالقی مطلق، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
• صور خیال در شعر فارسی، شفیعی کدکنی، محمّدرضا ، ( 1383) چاپ نهم، تهران، آگه.
• گرشاسب‌نامه، اسدی طوسی، ابونصر علی‌بن احمد، (1382)، چاپ دوم، حبیب یغمایی، تهران، دنیای کتاب.
• موسیقی شعر، شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1376)، چاپ پنجم، تهران، آگه.
• نگاهی تازه به بدیع، شمیسا، سیروس ، (1381)، چاپ چهاردهم، تهران، فردوس.
• «الگوی بررسی زبان حماسی»، شهبازی، اصغر؛ ملک‌ثابت، مهدی، (1391)، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره 24، از ص 143تا 179.
• «خرد از هنرها برافراخته ( شکوه شاهنامه در گسترش منطق هنری آن)»، نقوی، نقیب، (1387)، فصلنامه ادبیات فارسی دانشگاه آزاد مشهد، شماره 18، از ص 44 تا ص 72.
• «سیر تحوّل اغراق در سبک خراسانی»،پورجعفر چلیکدانی، (1393)، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره پیاپی 26، از ص 39 تا ص55.
• «مقایسه سبک‌شناسانه تشبیهات شاهنامه با تشبیهات گرشاسبنامه»،نجفی، عیسی؛ پیری، حامد، (1392)، فصلنامه تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، شماره پیاپی 19، از ص411 تا ص430.
• «موسیقی شعر و جلوه‌های آن در اشعار فردوسی، سعدی، خیام، نظامی و ...»، پورتراب، مصطفی، (1387)، فصلنامه هنر و معماری، شماره 77، از ص 261 تا ص 277.